Armia Halicka – siły zbrojne Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej (ZURL), a następnie Zachodniego Okręgu Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL) po zjednoczeniu obu państw ukraińskich 22 stycznia 1919 roku została utworzona de facto 1 listopada 1918 roku jako Wojsko Ukraińskie. Nazwę zmieniono na początku grudnia 1918 roku na Armię Halicką. Jej trzonem były Legion Strzelców Siczowych, milicje ochotnicze oraz oddziały rozpadającej się armii austro-węgierskiej złożone z Ukraińców i znajdujące się 1 listopada 1918 roku w Galicji Wschodniej, które podporządkowały się Ukraińskiej Radzie Narodowej.
Od 1 listopada 1918 do 16 lipca 1919 roku Armia Halicka brała przede wszystkim udział w wojnie polsko-ukraińskiej o Lwów i Galicję Wschodnią. Do jej najważniejszych starć należały walki miejskie o Lwów w listopadzie 1918 roku, następnie oblężenie tego miasta, ofensywa wowczuchowska w lutym 1919 i ofensywa czortkowska w czerwcu 1919 roku. Po porażce w wojnie polsko-ukraińskiej Armia Halicka wycofała się za rzekę Zbrucz na terytorium Ukraińskiej Republiki Ludowej, w której władzę sprawował Dyrektoriat. Nad Dnieprem Haliczanie walnie przyczynili się do wyparcia Armii Czerwonej z Ukrainy Prawobrzeżnej oraz odbicia Kijowa w sierpniu 1919 roku. Następnie Armia Halicka wzięła również udział w wojnie z Siłami Zbrojnymi Południa Rosji (SZPR) gen. Antona Denikina, jedną z frakcji tzw. białej Rosji, czyli rosyjskich sił antybolszewickich. W trakcie tego konfliktu Haliczanie ponieśli ciężkie straty, głównie spowodowane epidemią tyfusu. W jej wyniku Armia Halicka straciła możliwość kontynuowania walki i 17 listopada 1919 roku jej dowództwo podpisało odrębny pokój z Rosjanami, na mocy którego Haliczanie przechodzili na stronę SZPR i otrzymywali od nich pomoc medyczną. Tym samym zwierzchność polityczną nad Armią Halicką tracił dyktator ZURL Jewhen Petruszewycz. Haliczanie wynegocjowali w umowie, że nie będą kierowani przez Rosjan do walki ani z Armią URL, ani powstańcami ukraińskimi. Wtedy też do nazwy własnej armii dodano przymiotnik „ukraińska”. Na początku stycznia 1920 roku borykająca się nadal z epidemią tyfusu Ukraińska Armia Halicka nie mogła się wycofać przed nacierającymi w kierunku Morza Czarnego siłami sowieckimi. Wtedy Haliczanie podpisali kolejne porozumienie, tym razem z Sowietami. Od tej pory występowali jako Czerwona Ukraińska Armia Halicka. Składała się ona wtedy z trzech brygad strzeleckich, które przydzielono do różnych dywizji Armii Czerwonej. Na przełomie kwietnia i maja 1920 roku, gdy rozpoczęła się ofensywa Wojska Polskiego na Ukrainie, dwie brygady niemal bez walki przeszły na stronę polską. Z Wojskiem Polskim walkę podjęła jedynie 1 Czerwona Brygada Ukraińskich Strzelców Siczowych, ale została okrążona pod Koziatynem i zmuszona do kapitulacji. Formacje dawnej Armii Halickiej zostały rozwiązane, a jej skład osobowy umieszczony w obozach jenieckich. Część Haliczan została zwerbowana do 6 Siczowej Dywizji Strzeleckiej Armii Czynnej URL i wzięła udział w wojnie przeciwko Sowietom.
Stan liczebny Armii Halickiej był zróżnicowany w zależności od okresu. W grudniu 1918 roku stan żywnościowy wynosił 30 tys. żołnierzy, a bojowy – 15 tys. bagnetów[1]. W połowie marca oba stany wynosiły kolejno: 1395 oficerów i 51 274 żołnierzy oraz 855 oficerów i 36 796 żołnierzy[2]. Pod koniec swego istnienia jej stan stanowił 1550 oficerów i 14 411 żołnierzy w stanie żywnościowym[3].
dr Marek Kozubel
Klimecki Michał, Wojna polsko-ukraińska. Lwów i Galicja Wschodnia 1918–1919. Pierwszy konflikt zbrojny odrodzonej Polski, Warszawa 2014.
Kozubel Marek Bogdan, Ukraińscy Strzelcy Siczowi 1914–1920, Oświęcim 2015.
Krotofil Maciej, Ukraińska Armia Halicka 1918–1920. Organizacja, uzbrojenie, wyposażenie i wartość bojowa sił zbrojnych Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej, Toruń 2002.
Łytwyn Mykoła, Ukrajinśko-polśka wijna 1918–1919 rr., Lwiw 1998.
Szankowśkyj Łew, Ukrajinśka Hałyćka Armija: Wojenno-istoryczna studija, Winnipeg 1974.
[1] Maciej Krotofil, Ukraińska Armia Halicka 1918–1920. Organizacja, uzbrojenie, wyposażenie i wartość bojowa sił zbrojnych Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej, Toruń 2003, s. 44.
[2] Tamże, s. 60.
[3] Tamże, s. 137.